Utwórz nowy wątek Odpowiedz w wątku  [ Posty: 1 ] 
Autor Wiadomość
PostNapisane: Śr gru 28, 2016 23:43 
Offline
Zielony Oszołom

Dołączył(a): Cz sty 18, 2007 21:10
Posty: 999
Lokalizacja: Warszawa
1866:
Obrazek
Obrazek

październik 1881:
Obrazek

grudzień 1881:
Obrazek

1882:
Obrazek
Obrazek
Obrazek

1883:
Obrazek
Obrazek
Obrazek
Obrazek

1891:
Obrazek
Obrazek
Obrazek
Obrazek

1896:
Obrazek
Obrazek
Obrazek
Obrazek

1905:
Obrazek
Obrazek
Obrazek

1908: elektryfikacja
Obrazek

Cytuj:
Na początku XIX wieku mieszkańcy Warszawy poruszający się po mieście mieli do wyboru tylko dwie możliwości: albo własny pojazd (np. karoca), albo własne nogi. Pierwsze omnibusy - będące komunikacją publiczną pojawiły się w 1822r - kursowały jednak nieregularnie, głównie w dni świąteczne, i była to raczej komunikacja podmiejska, łącząca ówczesne centrum Warszawy z terenami rekreacyjnymi - Bielanami, Młocinami czy Łazienkami. Pierwsza regularna linia omnibusowa - znów bardziej podmiejska niż miejska - została uruchomiona w 1836r przez przedsiębiorcę Godeckiego. Omnibusy te kursowały na trasie pl. Saski - Królikarnia. Dopiero w 1844r za sprawą Piotra Steinkellera pojawiły się pierwsze omnibusy miejskie (zwane od nazwiska właściciela - steinkellerkami). Uruchomiona wtedy regularna linia miała trasę: pałac Mostowskich - pl. Bankowy - pl. Saski - pl. Warecki - Marszałkowska, łącząc w ten sposób najważniejsze punkty śródmieścia ze stacją końcową otwartej właśnie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Niedługo potem pojawiły się kolejne linie omnibusowe, ułatwiające przemieszczanie się w obrębie miasta. Taka komunikacja musiała wystarczyć warszawiakom na długie lata.

Tymczasem świat powoli odkrywał nowy, szybszy i wygodniejszy środek komunikacji publicznej - tramwaj konny. Tramwaj konny (podobnie jak kolej) powstał wtedy, kiedy zauważono że koń tym łatwiej pociągnie wóz, im twardsze i gładsze będzie podłoże (mogła być nim drewniana lub stalowa szyna). Pierwsze tramwaje konne uruchomiono już w 1832r w Nowym Jorku, gdzie łączyły Harlem z 4 Aleją. Pierwszym miastem na kontynencie europejskim do którego zawitał tramwaj konny był Berlin - regularną komunikację tramwajową uruchomiono tam już w 1865 roku. Kolejnym miastem z tramwajami konnymi stała się nieoczekiwanie Warszawa - wynikło to jednak nie z potrzeby rozwoju komunikacji wewnątrzmiejskiej ale z rozwoju sieci kolejowej.

W 1862r otwarto Kolej Warszawsko-Petersburską, łączącą największe miasto Królestwa Polskiego ze stolicą kraju. Stacja końcowa tejże kolei (Dworzec Petersburski) znajdowała się na Pradze, na wprost ulicy Aleksandrowskiej. Brak było jednak bezpośredniego połączenia pomiędzy Dworcem Petersburskim a Dworcem Wiedeńskim, tak że liczni pasażerowie udający z głębi Rosji musieli się kilkakrotnie przesiadać aby dotrzeć do pociągu wiozącego ich dalej na zachód i południe Europy. Pewne nadzieje wiązano z powstającym od 1859r mostem łączącym Pragę ze śródmieściem - most ten (oficjalnie zwany Aleksandryjskim, a powszechnie znany jako most Kierbedzia) był bowiem pierwotnie planowany jako kolejowy. Ostry sprzeciw władz miasta doprowadził do zmiany planów, tak że w otwarty w 1864r most był wyłącznie drogowy. Uruchomienie stałego połączenia obu brzegów Wisły umożliwiło właścicielowi Kolei Warszawsko-Petersburskiej podjęcie starań o budowę kolei (tramwaju) konnej, łączącej oba dworce. 17 grudnia 1865r. Rada Administracyjna Królestwa Polskiego udzieliła Głównemu Towarzystwu Dróg Żelaznych Rosyjskich koncesję na budowę i eksploatację linii tramwaju konnego, oficjalnie nazwanego "Żelazną Drogą Konną" (co ciekawe wszystko odbyło się bez udziału władz miasta). Koncesja ta miała obowiązywać przez 86 lat - aż do 1952r.

W ciągu roku wybudowano łącznie 6,2 km toru pojedynczego - główną linię prowadzącą od Dworca Petersburskiego przez Wileńską, Targową, Aleksandrowską, most Kierbedzia, Nowy Zjazd, Krakowskie Przedmieście, Królewską i Marszałkowską do Dworca Wiedeńskiego, oraz 3 odnogi: od Aleksandrowskiej przez Targową, Wołową i Sokolą do Dworca Terespolskiego, od mostu (po praskiej stronie) do punktu ładunkowego nad Wisłą i od Marszałkowskiej przez Królewską do pl. Grzybowskiego. Linia była jednotorowa o rozstawie szyn 1525mm (identycznym jak rozstaw kolei rosyjskich), 4 mijanki znajdowały się odpowiednio przy grobli praskiej, przed Resursą Obywatelską, na rogu Królewskiej i Marszałkowskiej oraz przy skrzyżowaniu Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej. Zaplecze techniczne (w tym remizę) zlokalizowano przy ul. Inżynierskiej. Podstawowym zadaniem tramwaju konnego miał być pierwotnie przewóz towarów między dworcami, dlatego też do przewozu pasażerów zakupiono w duńskiej firmie Skandia zaledwie 6 wagonów. Wagony te, o konstrukcji stalowo-drewnianej, posiadały 2 pomosty - dolny zamknięty i górny (tzw. imperiał) otwarty, co pozwalało na przewóz do 35 pasażerów. Wagony malowane były na czerwono, a z racji dużej wagi (2,2 t) ciągnięte były przez 2 konie. Warszawiacy szybko ochrzcili te wagony "ropuchami".

We wtorek 11 grudnia 1866r linia tramwajowa została oddana do użytku publicznego. Od początku kursowały dwa rodzaje tramwajów
- komunikacja międzydworcowa - tramwaje te (oznaczone "Stacje D.Ż. Petersburskiej, Wiedeńskiej") kursujące pomiędzy Dworcem Wiedeńskim i Petresburskim woziły pasażerów kolei i ich bagaż, odjeżdżając z jednego dworca 45min po przyjeżdzie pociągu, zatrzymując się na ul. Królewskiej pod hotelami "Europejskim", "Rzymskim" i "Saskim" (oraz w dowolnym miejscu na życzenie pasażera) i dojeżdżając do drugiego dworca 45min przed odjazdem odpowiedniego pociągu. Opłata za przejazd wynosiła 15 kopiejek, za bagaż dodatkowo 3 lub 6 kopiejek (w zależności od wagi).
- komunikacja wewnątrzmiejska - tramwaje te (oznaczone tabliczką z cennikiem) kursowały co godzinę pomiędzy kościołem św. Anny i Dworcem Wiedeńskim, zatrzymując się na rogu Królewskiej i Krakowskiego Przedmieścia oraz Marszałkowskiej i Królewskiej (a także w dowolnym miejscu na życzenie pasażerów). Opłata za przejazd wynosiła 5 kopiejek (wewnątrz wagonu) lub 3 kopiejki (na imperiale), niemożliwe było natomiast przewożenie bagażu. Opłatę należało wnieść (tylko odliczoną kwotę) od razu po zajęciu miejsca.

Szybko okazało się że przewóz pasażerów jest równie zyskowny jak towarów, w związku z czym GTDŻR dokupiło kolejne wagony pasażerskie, umożliwiono także mieszkańcom miasta na przejazd na całej długości linii, zwiększono także liczbę stałych przystanków do ośmiu - przystanki te znajdowały się przy Dworcu Terespolskim, przed cyrkułem praskim, na rogu Aleksandrowskiej i Targowej (przed Dworcem Petersbuskim), przed Resursą Obywatelską, na rogu Królewskiej i Krakowskiego Przedmieścia, przy skrzyżowaniu Marszałkowskiej i Królewskiej, Marszałkowskiej i Złotej oraz przed Dworcem Wiedeńskim. Rezultat był widoczny - w 1869r tramwaj konny przewiózł 378 tys. pasażerów. Znaczenie tramwaju konnego znacznie spadło po uruchomieniu 18 listopada 1875r. linii kolei obwodowej z Drugim Mostem pod Cytadelą, mimo tego ruch utrzymywano niezmiennie aż do jesieni 1882r (do chwili przejęcia sieci tramwaju kolejowego przez Towarzystwo Belgijskie).

Sieć tramwaju konnego kolejowego, krótka i zaprojektowana dla spełnienia zadań przedsiębiortwa kolejowego (miała służyć jako osobowo-towarowa łącznica między dworcami) szybko przestała spełniać potrzeby mieszkańców miasta. Na dodatek magistrat nie miał żadnego wpływu na codzienną eksploatację (tabor, taryfa), nie był w stanie także wymusić jej dalszego rozwoju, zgodnego z potrzebami rozbudowującego się miasta. Z tego względu już na początku lat 70-tych XIX stulecia magistrat rozpoczął prace nad budową sieci tramwajów konnych, niezależnej od tramwaju kolejowego. Pierwszy projekt stworzony w 1871r zakładał budowę linii od Rogatek Powązkowswkich do Mokotowskich przez ulicę Marszałkowską. Rok później pojawił się kolejny projekt, sygnowany przez inż. Sadkowskiego - w jego ramach przewidywano budowę 2 linii, łączących Stare i Nowe Miasto poprzez Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat z placem św. Aleksandra i Łazienkami. W tym samym 1872r pojawił się konkurencyjny projekt braci Zelt, zakładający budowę tramwaju konnego od Rogatek Powązkowskich do Mokotowskich, także przez Krakowskie Przedmieście. Projekt ten, choć najbardziej zaawansowany (posiadał już wstępną zgodę władz rosyjskich), nie został wdrożony do realizacji (podobnie zresztą jak oba pozostałe).

Problem rozwoju komunikacji miejskiej pozostał więc nadal nierozwiązany. Dopiero pod koniec lat 70-tych (po uzyskaniu zgody Komitetu ds Królestwa Polskiego) magistrat rozpisał konkurs na budowę i eksploatację sieci tramwajów konnych. Do konkursu stanęły dwa konsorcja - jedno zorganizowane przez inż. Kisłakowskiego z St. Petersburga, oraz drugie, reprezentowane przez założoną w Brukseli na tę okazję spółkę Sociéte Generale de Tramways - Tramways Varsoviens. 10 maja 1880r. przetarg został rozstrzygnięty - jego zwycięzcą okazali się Belgowie, posiadający już doświadczenie w tego typu działalności (siostrzane spółki działały już we Włoszech oraz we Lwowie), a co najważniejsze - proponujący lepsze warunki finansowe (opłata roczna do kasy miejskiej w wysokości 5% dochodu już po 3 latach od rozpoczęcia działalności). 23 września 1880r. magistrat podpisał z belgijskim przedsiębiorstwem (zwanym skrótowo Towarzystwem Belgijskim) umowę, zobowiązującą koncesjonariusza do budowy w ciągu 3 lat 7 linii tramwaju konnego (i dalszą rozbudowę w następnych latach) oraz dającą mu prawo do eksploatacji sieci przez 35 lat (do 1916r.), z zastrzeżeniem możliwości wcześniejszego wykupu przez miasto (już po 15 latach eksploatacji).

Latem 1881r. rozpoczęto budowę 2 remiz - na Muranowie (ul. Sierakowska 7, połączonej z warszatami i siedzibą dyrekcji przedsiębiorstwa) i na (leżącym wtedy poza granicami Warszawy) Mokotowie, jednocześnie rozpoczęto budowę I linii. Uroczyste otwarcie I linii nastąpiło 18 października 1881r. - tego dnia o godz. 13.00 w obecności władz miasta (z prezydentem Sokratesem Starynkiewiczem), władz przedsiębiorstwa (z dyrektorem Bronisławem Chorążym), przedstawicieli arystokracji i prasy, z remizy na Muranowie wyruszył pierwszy miejski tramwaj konny. Wagon ten (z oficjelami na pokładzie) pojechał pierwszą linią tramwaju przez Nalewki, Świętojerską, Długą, Wąską, Podwale, Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat (z krótkim postojem przy kościele św. Aleksandra), Aleję Ujazdowską i Bagatelę do Rogatek Mokotowskich. Regularna obsługa pasażerów rozpoczęła się o godzinie 15.00.

Szybko nastąpiła dalsza rozbudowa sieci. Już kilkanaście dni później, 1 listopada 1881r otwarto linię z pl. Muranowskiego przez Muranowską i Dziką do placu Broni, a 1 grudnia - linię od Świętojerskiej przez Nalewki i Bielańską do placu Teatralnego.

W 1882r. uruchomiono tramwaje na kolejnych odcinkach:
Bielańska - Tłomackie - Leszno - Żelazna - Chłodna - Młynarska
pl. Teatralny - Senatorska - Przechodnia - pl. Grzybowski - Twarda - Sienna - Towarowa - Stacja Towarowa Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej
pl. Grzybowski - Bagno - Świętokrzyska (do Marszałkowskiej)
pl. Muranowski - Sierakowska - Esplanada - Bonifraterska - Dworzec Kowelski
pl. Broni - Dzika - Powązkowska - Rogatki Powązkowskie
Dworzec Wiedeński - Marszałkowska - Rogatki Mokotowskie

Niezależnie od tramwajów Towarzystwa Belgijskiego, nadal kursowały tramwaje konne "kolejowe". Istnienie niezależnych dwóch systemów tramwajowych budziło niezadowolenie władz i mieszkańców miasta, nie tylko ze względu na osobne taryfy ale i kolizyjność ruchu (na Krakowskim Przedmieściu torowiska obu sieci biegły równolegle do siebie). Problem został rozwiązany dopiero 18 października 1882r po zawarciu przez Towarzystwo Belgijskie umowy z GTDŻR umożliwiającej przejęcie (za odszkodowaniem w wysokości 10 tys. rubli rocznie, płatnym do 1952r.) sieci i taboru tramwaju konnego kolejowego. W 1883r. po przebudowie przejętej sieci (odnowa torowisk, budowa drugiego toru na większości odcinków), przywracano odcinkami ruch tramwajowy (najpierw na Pragę, następnie na Królewskiej i Marszałkowskiej. W tym samym 1883r. otwarto także linię od pl. Teatralnego przez Nowosenatorską i Trębacką do Krakowskiego Przedmieścia. W ten sposób zrealizowano zapisy umowy, dotyczące budowy sieci.

W końcu 1883r sieć liczyła 21,5 km, 80 tramwajów w dzień roboczy (i 96 w święto) kursowało po 11 liniach, przewożąc w całym roku 10 mln pasażerów. Poszczególne linie były oznaczone kolorami na tabliczkach, w nocy lampami świecącymi zza kolorowej szybki. Na dachu wzdłuż burt wagonu znajdowały się tablice z przebiegiem linii (po polsku i rosyjsku), natomiast na ścianach czołowych znajdowały się tablice z nazwami krańców (także po polsku i rosyjsku). Wagony, lżejsze niż kolejowe "ropuchy", ciągnięte były zwykle przez jednego konia (wyjątkiem były jedynie linie na Pragę - ze względu na duży spadek na Nowym Zjeździe wykorzystywano na nich parę koni), były podzielone na dwa przedziały - I klasy (miękkie siedzenia) i II klasy (twarde ławki), każda z nich miała po 6 miejsc siedzących i 5 stojących. W 1883 r. przedsiębiorstwo zatrudniało 250 osób, posiadało 384 konie.

barwa | trasa
biała | ROGATKI POWĄZKOWSKIE - Powązkowska - Dzika - Muranowska - pl. Muranowski - Nalewki - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
biała z czerwonym krzyżem | ROGATKI POWĄZKOWSKIE - Powązkowska - Dzika - Muranowska - pl. Muranowski - Nalewki - Bielańska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
czerwona | ŚWIĘTOJERSKA / NALEWKI - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - PL. ŚW. ALEKSANDRA
zielona | PL. ZAMKOWY - Krakowskie Przedmieście - Królewska - Marszałkowska - MOKOTÓW
czerwono-zielona | PL. ZAMKOWY - Nowy Zjazd - most Kierbedzia - Aleksandrowska - Targowa - Wołowa - Sokola - DW. TERESPOLSKI (BRZESKI)
zielono-żółta | DW. WIEDEŃSKI - Marszałkowska - Królewska - Krakowskie Przedmieście - Nowy Zjazd - most Kierbedzia - Aleksandrowska - Targowa - Wileńska - DW. PETERSBURSKI
ciemnożółta (pomarańczowa) ROGATKI POWĄZKOWSKIE - Powązkowska - Dzika - Muranowska - pl. Muranowski - Nalewki - Bielańska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Królewska - pl. Grzybowski - Twarda - Srebrna - Towarowa - STACJA TOWAROWA
jasnożółta | PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Twarda - TWARDA / MARIAŃSKA
czerwono-żółta | PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Bagno - Świętokrzyska - Marszałkowska - DW. WIEDEŃSKI
niebieska | ROGATKI WOLSKIE - Wolska - Chłodna - Żelazna - Leszno - Tłomackie - Bielańska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
biało-zielona | DW. KOWELSKI (NADWIŚLAŃSKI) - Bonifraterska - Esplanada - Sierakowska - pl. Muranowski - Nalewki - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - PL. ZAMKOWY
stan na sierpień 1883r (opracowanie Daniel Nalazek i Józef Socha, na podstawie prasy współczesnej)

W latach 1886-1890 podczas prac związanych ze skanalizowaniem Warszawy, czasowo przerywano ruch na niektórych odcinkach sieci. W tym samym czasie wybudowano kolejne odcinki sieci tramwajowej - w Alei Jerozolimskiej (od Nowego Światu do Marszałkowskiej) oraz od placu Żelaznej Bramy przez pl. Mirowski i Chłodną do Żelaznej.

W 1894 r. z kolei przedłużono linię od Dworca Petersburskiego przez Konopacką i Stalową do stalowni, zlokalizowanej przy torach kolei obwodowej. Rok później wydłużono linię na Woli - od Młynarskiej przez Wolską do Cmentarza Prawosławnego. W 1896r z okazji Wystawy Higienicznej na Polu Mokotowskim uruchomiono połączenie tramwajowe do ul. Polnej (od Marszałkowskiej przez ulicę Kaliksta i od Alei Ujazdowskiej przez Nowowiejską), wykorzystywane w następnych latach jako dojazd do położonych obok torów wyścigów konnych. Była to już ostatnia inwestycja torowa Towarzystwa Belgijskiego.

Od 23 października 1896r magistrat miał prawo wykupu przedsiębiorstwa, a ponieważ cena wykupu miała być równa zyskowi firmy z ostatnich 5 lat, toteż każda inwestycja tylko zmniejszała kwotę jaką mogło uzyskać SGdT-TV za tramwaje. Mając tego świadomość, już od 1890r władze miasta pertraktowały z zarządcą tramwajów na temat zmiany niekorzystnych (dla miasta) zapisów - negocjacje te jednak nie przyniosły rezultatu. Ostatecznie magistrat zdecydował się na wykup przedsiębiorstwa, oczywiście za ustaloną przed wieloma laty cenę (350 tys. rubli rocznie dla Towarzystwa Belgijskiego - do 1916r, oraz 10 tys. rubli rocznie dla GTDŻR - do 1952r.). Wcześniej jednak dokonano wyboru dzierżawcy przyszłych tramwajów miejskich (z uwagi na uwarunkowania prawne miasto nie mogło bezpośrednio zarządzać przedsiębiorstwem). Zakończony w dniu 27 listopada 1898r przetarg na dzierżawę tramwajów wygrał tzw. Zarząd Tramwajów, w skład którego wchodzili przedstawiciele warszawskiej arystokracji i sfer finansowych pod przewodnictwem L. Wrotnowskiego (oprócz niego byli to: ks. S. Czartoryski, ks. M. Woroniecki, ks. M. Radziwiłł, hr. A. Zamoyski oraz F. Górski i J. Herman). Umowa była zawarta do 1903r (ze względu na opóźnienie elektryfikacji tramwajów została przedłużona potem o dalsze 4 lata), a za swoją pracę Zarząd miał otrzymywać 3% dochodów przedsiębiorstwa.

W noc 12/13 lutego 1899r magistrat (poprzez Zarząd Tramwajów) przejął od Towarzystwa Belgijskiego (bez przerwy w ruchu) całe przedsiębiorstwo. Nowym dyrektorem został Maurycy Spokorny. W chwili przejęcia sieć tramwajowa liczyła 29,3 km długości, po których kursowało 17 linii. Tabor liczący 234 wagony był obsługiwany przez 656 koni.

barwa trasa
biała ROGATKI POWĄZKOWSKIE - Powązkowska - Dzika - Muranowska - pl. Muranowski - Nalewki - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
biało-czerwona latem: kursuje popołudniami, wiosną i jesienią: kursuje w dni świąteczne
PL. ZAMKOWY - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
czerwona ŚWIĘTOJERSKA / NALEWKI - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - PL. ŚW. ALEKSANDRA
czerwona z gwiazdą DW. KOWELSKI (NADWIŚLAŃSKI) - Bonifraterska - Esplanada - Sierakowska - pl. Muranowski - Nalewki - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - PL. ŚW. ALEKSANDRA
zielona PL. ZAMKOWY - Krakowskie Przedmieście - Królewska - Marszałkowska - MOKOTÓW
czerwono-zielona PL. KRASIŃSKICH - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Nowy Zjazd - most Kierbedzia - Aleksandrowska - Targowa - Wołowa - Sokola - DW. TERESPOLSKI (BRZESKI)
żółto-zielona PL. BANKOWY - Senatorska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Zjazd - most Kierbedzia - Aleksandrowska - Targowa - Wileńska - Stalowa - STALOWA
brązowa (pomarańczowa) ROGATKI POWĄZKOWSKIE - Powązkowska - Dzika - Muranowska - pl. Muranowski - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Twarda - Srebrna - Towarowa - TOWAROWA
czerwono-żółta PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Bagno - Świętokrzyska - Marszałkowska - DW. WIEDEŃSKI
niebieska MŁYNARSKA - Wolska - Chłodna - Żelazna - Leszno - Tłomackie - Bielańska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
żółto-niebieska WIEŚ WOLA (CM. PRAWOSŁAWNY) - Wolska - Chłodna - Żelazna - Leszno - Tłomackie - Bielańska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
czerwono-niebieska latem: kursuje popołudniami, wiosną i jesienią: kursuje w dni świąteczne
PL. TEATRALNY - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
niebieska z krzyżem PL. TEATRALNY - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - pl. Mirowski - Chłodna - CHŁODNA / ŻELAZNA
niebiesko-biała 1 maj - 1 listopad:
PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Bagno - Świętokrzyska - Marszałkowska - Al. Jerozolimska - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW

1 listopad - 1 maj:
PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Bagno - Świętokrzyska - Marszałkowska - Al. Jerozolimska - Nowy Świat - PL. ŚW. ALEKSANDRA
żółta PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Twarda - TWARDA / MARIAŃSKA
żółta z gwiazdą DW. KOWELSKI (NADWIŚLAŃSKI) - Bonifraterska - Esplanada - Sierakowska - pl. Muranowski - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Twarda - TWARDA / MARIAŃSKA
popielata (szara) DW. WIEDEŃSKI - Marszałkowska - Bagno - pl. Grzybowski - Graniczna - pl. Żelaznej Bramy - pl. Mirowski - Chłodna - CHŁODNA / ŻELAZNA
stan na październik 1899r (opracowanie Daniel Nalazek i Józef Socha, na podstawie prasy współczesnej)

Ponieważ zgodnie z umową dzierżawy, cały zysk przedsiębiorstwa miał trafiać na konto miasta, więc Zarząd Tramwajów starał się wydatkować jak najwięcej pieniędzy na inwestycje w tabor i tory. Dzięki temu juz po 3 latach odnowiono zaniedbane wagony i wyremontowano torowiska. W 1903r. wybudowano kolejną (czwartą już) remizę, tym razem na Woli przy ulicy Młynarskiej, a rok później otwarto pierwszy od dawna nowy odcinek sieci - w Alei Jerozolimskiej od Dworca Wiedeńskiego do Dworca Kaliskiego (na wysokości ulicy Żelaznej). W tym samym 1904r zmieniono barwy przedsiębiorstwa (z szafirowo-żółtych na czerwone) oraz jego herb (z końskiego łba wpisanego w podkowę na syrenkę). W sierpniu 1905r, mając na uwadze dalszą rozbudowę sieci, wprowadzono numerowe oznaczenia linii, jednocześnie pozostawiając do czasu zakończenia elektryfikacji stare oznaczenia barwne (oznaczeń numeracyjnych używano w informacjach prasowych, nie jest natomiast pewne czy i w jakim zakresie numeracja pojawiła się na wagonach tramwajowych).


numer barwa trasa
1 biała ROGATKI POWĄZKOWSKIE - Powązkowska - Dzika - Muranowska - pl. Muranowski - Nalewki - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
2 czerwona ŚWIĘTOJERSKA / NALEWKI - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - PL. ŚW. ALEKSANDRA
3 zielona PL. ZAMKOWY - Krakowskie Przedmieście - Królewska - Marszałkowska - MOKOTÓW
4 czerwono-zielona PL. KRASIŃSKICH - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Nowy Zjazd - most Kierbedzia - Aleksandrowska - Targowa - Wołowa - Sokola - DW. TERESPOLSKI (BRZESKI)
5 zielono-żółta PL. BANKOWY - Senatorska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Zjazd - most Kierbedzia - Aleksandrowska - Targowa - Wileńska - Stalowa - STALOWA
6 czerwono-biała PL. ZAMKOWY - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
7 pomarańczowa ROGATKI POWĄZKOWSKIE - Powązkowska - Dzika - Muranowska - pl. Muranowski - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Twarda - Srebrna - Towarowa - TOWAROWA
8 czerwono-żółta PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Bagno - Świętokrzyska - Marszałkowska - Al. Jerozolimska - DW. KALISKI
9 niebieska MŁYNARSKA - Wolska - Chłodna - Żelazna - Leszno - Tłomackie - Bielańska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
10 żółto-niebieska WIEŚ WOLA (CM. PRAWOSŁAWNY) - Wolska - Chłodna - Żelazna - Leszno - Tłomackie - Bielańska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
11
zawieszona czerwona z gwiazdą zawieszona
DW. KOWELSKI (NADWIŚLAŃSKI) - Bonifraterska - Esplanada - Sierakowska - pl. Muranowski - Nalewki - Świętojerska - pl. Krasińskich - Długa - Wąska - Podwale - pl. Zamkowy - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - PL. ŚW. ALEKSANDRA
12
czerwono-niebieska PL. TEATRALNY - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW
13 biało-niebieska sezon letni:
PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Bagno - Świętokrzyska - Marszałkowska - Al. Jerozolimska - Nowy Świat - pl. Św. Aleksandra - Al. Ujazdowska - Bagatela - MOKOTÓW

sezon zimowy:
PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Bagno - Świętokrzyska - Marszałkowska - Al. Jerozolimska - Nowy Świat - PL. ŚW. ALEKSANDRA
14
zawieszona żółta z gwiazdą zawieszona
DW. KOWELSKI (NADWIŚLAŃSKI) - Bonifraterska - Esplanada - Sierakowska - pl. Muranowski - Nalewki - Bielańska - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - Graniczna - pl. Grzybowski - Twarda - TWARDA / MARIAŃSKA
15
zawieszona niebieska z krzyżem zawieszona, planowana do likwidacji
PL. TEATRALNY - Senatorska - pl. Bankowy - Przechodnia - pl. Żelaznej Bramy - pl. Mirowski - Chłodna - Wolska - MŁYNARSKA
16 fioletowa (lila) PL. ZBAWICIELA - Marszałkowska - Bagno - pl. Grzybowski - Graniczna - pl. Żelaznej Bramy - pl. Mirowski - Chłodna - Wolska - MŁYNARSKA
17 biało-zielona PL. MURANOWSKI - Nalewki - Bielańska - pl. Teatralny - Nowosenatorska - Trębacka - Krakowskie Przedmieście - Królewska - Marszałkowska - PL. ZBAWICIELA
stan na sierpień 1905r (opracowanie Daniel Nalazek i Józef Socha, na podstawie prasy współczesnej)

Tramwaj konny na początku XX wieku był juz jednak przeżytkiem - w wielu miastach świata triumfy święcił bowiem tramwaj elektryczny, szybszy i wygodniejszy niż konka. Władze miasta rozumiały znaczenie sprawnej komunikacji i już w 1902r stworzyły projekt elektryfikacji tramwajów - na przeszkodzie jego wdrożeniu stanął jednak brak funduszy. W 1903r magistrat ogłosił konkurs na elektyfikację i późniejszą eksploatację sieci tramwajowej - wygrał go projekt opracowany wspólnie przez dzierżawcę tramwajów konnych - Zarząd Tramwajów, oraz firmę Siemens-Schuckert. W lutym 1905r podpisano umowę i jesienią tego roku ruszyły prace elektryfikacjne. 26 marca 1908r na ulice Warszawy wyjechał po raz pierwszy liniowo tramwaj elektryczny. Przez kilka dalszych miesięcy po torach kursowały (mniej lub bardziej zgodnie) tramwaje elektryczne i konne, ale prace postępowały szybko i pod koniec sierpnia tramwaje konne jeździły już tylko po krótkim odcinku (z załozenia niezelektryfikowanym) na dalekiej Woli (od ul. Młynarskiej do Cm. Prawosławnego). Tenże relikt przeszłości przetrwał jeszcze kilka lat. W 1912r (w związku z przedłużeniem linii tramwaju elektrycznego na Czyste) zmieniono kraniec tramwaju konnego kierując go z Wolskiej na Nowowolską (Staszica). We wrześniu 1914r kursy tramwaju konnego zostały zawieszone, a tabor skierowany do przewożenia rannych żołnierzy z dworców do szpitali - najprawdopodobniej po tym zawieszeniu linia wolska tramwaju konnego nie została już ponownie uruchomiona.
Tramwaje konne powróciły na centralne ulice Warszawy jeszcze raz - wiosną 1917r, kiedy to po wybuchu kotła w elektrowni tramwajowej przez 6 tygodni tramwaje elektryczne stały z powodu braku prądu. 21 maja 1917r ponownie uruchomiono elektrownię i konne tramwaje przeszły ostatecznie do historii.



Źródło: Tramwar.republika.pl


Góra
 Zobacz profil  
 
Wyświetl posty nie starsze niż:  Sortuj wg  
Utwórz nowy wątek Odpowiedz w wątku  [ Posty: 1 ] 

Kto przegląda forum

Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 1 gość


Nie możesz rozpoczynać nowych wątków
Nie możesz odpowiadać w wątkach
Nie możesz edytować swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz dodawać załączników

Szukaj:
Skocz do:  
cron
POWERED_BY
Przyjazne użytkownikom polskie wsparcie phpBB3 - phpBB3.PL